Dossier CMV (= cytomegalovirus)

Infofiche CMV

We merken dat er in de algemene bevolking nog maar weinig bekend is over CMV en zijn risico’s. Daarom stellen we hier even voor wat CMV juist is en waaraan men aandacht moet besteden.

Wat is CMV?

CMV is de afkorting voor cytomegalovirus. Het is een virus dat wereldwijd voorkomt. Een infectie met dit virus is vaak banaal of kan wat ongemakken geven (koorts, keelpijn, vermoeidheid en gezwollen klieren), maar bij zwangere vrouwen is deze infectie niet banaal. Het kan mogelijk leiden tot grote complicaties bij de foetus, zoals mentale achterstand en aangeboren doofheid. Bijna iedereen komt tijdens de loop van het leven in aanraking met dit virus. Op de leeftijd van 40 jaar heeft 50 tot 80 % het CMV opgelopen, maar de meeste mensen weten niet dat ze ooit geïnfecteerd zijn geweest. 

Belangrijk gezondheidsprobleem

Van alle infecties die een vrouw tijdens de zwangerschap kan oplopen, is CMV veruit het belangrijkste risico. Dit noemt dan een congenitale CMV infectie, of aangeboren CMV infectie. Men schat dat er jaarlijks een honderdtal nieuwe congenitale CMV infecties zijn in België. Dit is een hoog aantal, dat met goede preventieve maatregelen beperkt kan worden. De hoge gezondheidsraad zou een preventieve gezondheidscampagne willen opzetten voor vrouwen die zwanger willen worden of net zwanger zijn, om de bekendheid te vergroten en de maatregelen ertegen te verspreiden. Deze grote campagne bestaat nog niet, dus proberen wij met deze infofiche al een beperkte groep mensen te informeren.

Gevolgen van CMV tijdens de zwangerschap

Een CMV infectie tijdens de zwangerschap is de hoofdoorzaak van mentale achterstand en doofheid van de pasgeborene. In Europa zijn, afhankelijk van de onderzochte populatie, 0,15 tot 2 % van de pasgeborenen tijdens de zwangerschap geïnfecteerd.

Van de pasgeborenen die geïnfecteerd zijn, worden 10 tot 15% met symptomen en 85 tot 90% zonder symptomen geboren. De mogelijke symptomen bij de pasgeborene zijn groeiachterstand, long-, lever- en miltproblemen, bloedstollingsstoornissen. Van de symptomatische groep overlijden 10 tot 30 % na de geboorte, en bij ongeveer 50 % ontwikkelen zich ernstige gevolgen (algemene ontwikkelingsachterstand, zowel lichamelijk als geestelijk, gehoor- en zichtproblemen). Bij 5 tot 15 % van de asymptomatische groep ontwikkelen zich later nog gevolgen (meestal gehoorverlies en soms zichtproblemen, leerstoornissen en ontwikkelingsachterstand) 

Bloedanalyse

Wanneer een vrouw naar de huisarts gaat met een zwangerschapswens, wordt er in een bloedtest preventief een aantal zaken onderzocht. Hierbij kan ook worden bepaald of de vrouw ooit al CMV heeft doorgemaakt. De adviezen voor de huisartsen zijn echter om dit niet routinematig te controleren, omdat er geen vaccinatie of preventieve behandeling bestaat (zie verder). Een eenmalig bloedonderzoek, bij voorkeur voor de zwangerschap, kan wel nuttig zijn als dit vrouwen kan motiveren tot het nemen van preventieve maatregelen en als (relatieve) geruststelling wanneer blijkt dat ze het al hebben doorgemaakt. 

Vrouwen die geen antistoffen hebben (CMV IgG en IgM negatief), hebben CMV nog niet doorgemaakt. Dit zou dus als extra motivatie kunnen dienen voor de vrouw om de hygiënische maatregelen in acht te nemen (zie verder).

Vrouwen bij wie na de bloedafname blijkt dat ze vroeger de infectie al hebben doorgemaakt (IgG positief en IgM negatief), hebben een veel lager risico dat zij nog eens CMV zullen doormaken tijdens de zwangerschap, maar deze kans is niet uitgesloten. Vrouwen kunnen zelden een heractivatie van het virus hebben of besmet worden met een andere stam van hetzelfde virus. Ze kans dat dit virus dan overgezet wordt naar het kind tijdens de zwangerschap is ongeveer 1%. Dit risico is veel lager dan bij een eerste infectie met het virus, waar de overzetkans naar het kind 30-40% is. Toch wordt ook aan hen de preventieve maatregelen uitgelegd.

Als tijdens de preconceptie bloedafname blijkt dat de vrouw op dat moment toevallig CMV aan het doormaken is (IgM positief en IgG negatief of al positief), wordt best aanbevolen om nog even anticonceptie aan te houden tot het virus door het lichaam vanzelf is geklaard.

Wie loopt het meeste risico op infectie?

Vooral jonge moeders die reeds één of meerdere jonge kinderen in huis hebben zullen extra voorzichtigheid moeten bieden. Dit komt omdat het virus vaak uitgescheiden wordt door kleine kinderen tot 6 jaar, maar vooral 1 tot 2 jaar. De bovengrens van 6 jaar is niet als een absolute grens te interpreteren maar als een praktisch advies. Ook vrouwen die in contact komen met deze kleine kinderen via hun werk, lopen een verhoogd risico.

Preventieve maatregelen

De preventieve maatregelen zijn hygiënische maatregelen:

- Vaak de handen wassen, zeker na contact met speeksel of urine afkomstig van jonge kinderen (bv. na luierwisseling) of beschermende handschoenen dragen bij het wisselen van luiers en/of contact met vuile was van kleine kinderen. 

- Erop toezien dat het speelgoed, de werkbladen en andere oppervlakken die in contact komen met lichaamsvloeistoffen van jonge kinderen proper zijn (gereinigd met zeep of met een hydroalcoholische oplossing). 

De hygiënemaatregelen zijn dezelfde voor vrouwen met gekende zwangerschap als voor vrouwen die mogelijks zwanger zijn. Ze gelden overal, zowel thuis in de privésituatie als op het werk. 

Bestaat er een behandeling?

Op dit moment is er geen vaccinatie ter beschikking noch behandeling. Daarom is het belangrijk om de preventieve maatregelen toe te passen.

Het lichaam klaart het virus vanzelf binnen een aantal weken. Om de symptomen van keelpijn en koorts te onderdrukken, kan men paracetamol 1g innemen. Vraag advies aan de huisarts.

Blijkt dat je toch besmet bent met CMV tijdens de zwangerschap, dan zal je huisarts of gynaecoloog je doorverwijzen naar een gespecialiseerd centrum voor verdere onderzoeken, risico inschatting en opvolging tijdens de zwangerschap.

Bronnen

Hoge Gezondheidsraad https://www.health.belgium.be/sites/default/files/uploads/fields/fpshealth_theme_file/hgr-9262-cytomegalovirus.pdf

Domus Medica (huisartsenvereniging) https://domusmedica.be/sites/default/files/Richtlijn%20Zwangerschapsbegeleiding_0.pdf

EBM Practice net 

https://www.ebpnet.be/nl/pages/display.aspx?ebmid=ebm0128b

Totstandkoming

Auteur: dr. C. Goemaere (huisarts)

In nagedachtenis van Lars Anckaert ° 23 juli 2019 ꝉ